İznik “çini ve Selçukluların başkenti”
Dünya ve Anadolu tarihinde çok önemli bir yere sahip olan İznik. Geçmişi hakkında çok sayıda hikaye var ve pekçok tarihi konuda başrol oynamış. Bugün sakin bir şehir. İznik’te yaşayan insanlar da çok sakin ve misafirperver. Şehir gezmeye gelen ziyaretçilerini bekliyor. Zeytin bahçeleri, göl, köy evleri ve gölün güneyindeki dağlar tablo gibi bir manzara sunuyor gözümüze.
İznik UNESCO DÜNYA MİRAS LİSTESİ – Aday / Geçici yer listesinde yer almaktadır
Türkiye – Bursa – İznik: İznik
Aday Türü: Kültürel Miras
Aday No: 5900 / Aday olduğu yıl: 2014
Türkiye’nin Dünya Miras Listesi’ne kabul edilen yerleri
Ankara’dan İznik’e yolculuk ne kadar sürer?
Ankara – Eskişehir – Bilecik – İznik yolundan giderseniz yaklaşık 6 saat sürer. Ankara – otoyoldan Düzce Kaynaşlı çıkışından – Geyve – İznik yolundan giderseniz 5 saat sürer.
İznik’i gezmek ne kadar sürer?
Aslında İznik gezisi en az 2 tam gün, hatta alışveriş ve göl kenarı keyif yapayım derseniz 3 gün sürer. Merkezdeki tarihi yerlerin gezilmesi zaten 1 tam gün. Çini atölyeleri, dükkanlar, göl kenarı, zeytin bahçeleri, meyve bahçeleri, surların etrafında gezeyim, insanlarla sohbet edeyim derken 1 gün daha geçirmelisiniz.
İznik’in Tarihi Özellikleri
Bursa’nın İznik ilçesinin merkezine yakın yerlerden Karadin, Çiçekli, Yüğücek ve Çakırca’da bulunan höyükler MÖ 2500 yıllarına ait izler taşımakta.
Efsaneye göre Yunan Döneminin Deniz ve Şarap Tanrısı Dionysos tarafından kurulduğu söylenmekte. Kanıtlanabilir olan bilgilere ve anlatıma göre, MÖ 7. yüzyıl öncesinde İznik Gölü kıyısında kurulan yerleşime ‘Helikare’ denmekteydi.
Hristiyan din adamlarının ilk büyük toplantısı Roma İmparatoru Constantin sayesinde MS 325 yılında İznik’te 1. Konsül Toplantısı’nın yapıldığı “Senatus Sarayı” (meclis binası) toplantıdan sonra kilise ilan edilir ve Ayasofya (Agia Sophia anlamı “Yüce Bilgi”) adı verildi.
Süleyman Şah (Kutalmış bey oğlu) Selçuklu Devleti (Büyük Selçuklu Devleti) hükümdarı Melikşah tarafından Anadolu Selçuklu Beyliği’nin başına getirildi 1073 yılı. 1074 yılında Süleyman Şah İznik’i ele geçirdi, Anadolu Selçuklu Devletini kurdu ve İznik başkent ilan edildi.
Bizans tarafından üretilen İznik çinilerine Anadolu Selçuklu Devleti tarafından Ortadoğu, İran, Çin motif ve desenlerinin eklenmesiyle “İznik Ekolü Çini” olarak tarih ve sanattaki yerini alır.
1331 yılında Orhan Gazi tarafından Osmanlı Devleti’nin ilk medresesi “İznik Orhaniyesi” adıyla İznik’te kurulur.
İznik’te gezilecek yerler
İznik ilçe merkezinde gezecek görecek çok yer var. Yunan dönemi, Helenistik dönem, Roma dönemi, Hristiyanlık – Bizans dönemi, Anadolu Selçuklu dönemi, Osmanlı dönemi tarihi eserlerinin iç içe geçmiş karışımı arasında geziyorsunuz. Tarihi şehir surları, şehir giriş kapıları, tarihi camiler, tarihi kiliseler, çini atölyeleri, tarihi çeşmeler, tarihi evler, çarşılar, İznik Gölü, medreseler, çoğunluğu 300 yıldan eski (hatta bazıları 700 yıllık) çınar ağaçları, Roma Döneminden kalma tiyatro ve bugün İznik Müzesi olarak kullanılan Nilüfer Hatun İmarethanesi gezilmesi ve görülmesi gereken yerler arasında. İznik Gölü kenarındaki yürüyüş yolunda kısa bir yürüyüş yaptıktan ve fotoğraf çektikten sonra bir çay bahçesinde dinlenme molası verebilirsiniz.
Güzel yemekler bulabileceğiniz restoranlar, hediyelik eşya, çini eserler, el dokumaları, iğne ve tığ işleri, kafeteryalar, parklar, kaybolmaya çalışabileceğiniz ara sokaklar, içinde dolaşabileceğiniz tarihi şehir surları ve dalından Trabzon Hurması toplayabileceğiniz ağaçlar ise gezinize eğlence ve ödül katacak parçalar olacak.
İznik Ayasofya – Orhan Camisi onarılıyor, restorasyonda. Bazen tamamen kapatılıyor, bazen kısmen kapalı ama en azından bahçesinden binayı fotoğraflamanızı öneririz. Süleyman Paşa Medresesi ve çiniciler çarşısı, 1.Murat Çiniciler Çarşısı, 1.Murat Hamamı, Nilüfer Hatun Çiniciler Çarşısı’nı gezdik. İznik Müzesi ziyarete kapalı olduğu için bahçeye girmeden yapıyı ve bahçedeki eserleri fotoğraflamaya çalıştık. Yeşil Cami’nin dışarıdan ve içeriden fotoğraflarını çektik. Yeşil Cami ve çinileri oldukça yıpranmış durumda. Restorasyon yapılmış ama zamanın yıpratıcılığı etkisini gösteriyor. Osmanlı dönemi 1880’li yıllarda yapılmış olan ve onarım çalışmaları yeni tamamlanan Kaymakamlık Binası’nı dışarıdan fotoğrafladık. Roma Tiyatrosu’nun ayakta kalan bölümlerini gezdikten sonra, İznik Gölü kenarına gittik soluklandık.
İznik’ten tadı damağımızda kalan ve gezemediğimiz yerleri “bir sonraki sefere gezeceğiz” diyerek ayrıldık. Yenişehir Kapısı’ndan çıkarak şehirden ayrıldık.
KISACA İZNİK TARİHİ
İznik Tarihi – Büyük İskender ve Helenistik Dönemin başlangıcı
Büyük İskender (3. Aleksander) MÖ 334 yılında Granicus Savaşında (Biga Çayı Savaşı) Pers ordusunu yener, İznik dahil olmak üzere tüm Batı – Güney ve İç Anadolu’yu ele geçirir. MÖ 323 yılında Büyük İskender ölünce imparatorluk toprakları generalleri arasında paylaşılır. Büyük İskender’in generallerinden biri olan Antigonus İznik’i ele geçirir. Antigonus Frigya bölgesinin (Bugünkü Çorum – Kastamonu – Sakarya – Bursa – Kütahya – Karaman – Ankara arasında kalan topraklar) kralı olur. MÖ 316 yılında Askania Gölü (İznik Gölü) kıyısındaki adı değişir “Antigoneia” denir. Büyük İskender’in generallerinden biri olan ve Trakya topraklarının kralı Lysimakhos, MÖ 310 yılında Antigonus ile savaşır ve kazanır, Lysimakhos tarafından İznik ele geçirilir. Lysimakhos’un karısının adı Nike’dir, kente “Nike’nin Kenti” anlamında Nikaia ismini verir. “Nike” kelimesi Yunan mitolojisinde Zafer Tanrıçası’nın da adıdır. Yani hem eşine, hem de Zafer Tanrıçası adına kente bu ismi vermiş olabilir. MÖ 293 yılında Bithynia Krallığı’na geçen kent gelişir ve altın para bastırılır.
İznik Tarihi – Roma İmparatorluğu Dönemi
Son Bithynia Kralı 4. Nikomedes MÖ 74 yılında ölünce miras yoluyla İznik Roma İmparatorluğu’na geçer. Bu miras aktarımına Pontos İmparatoru 6. Mithridates (Mithridatesler Devleti – İran Pontus Devlti) karşı çıkar. Mithridates’ler ile Roma İmparatorluğu arasındaki savaşlar sonucunda, MÖ 72 yılında Roma İmparatorluğu İznik’i ele geçirir.
Hristiyanlığın ilk yıllarında (MS 35-45 arasında) Havari Petrus’un Batı Anadolu’da misyonerlik ve diyalog faaliyetleri sonucunda pek çok Roma şehrinde Hristiyan topluluklar oluşmaya başlar. MS 120 ve 123 yılındaki depremlerde İznik kenti hasar görür. (İznik’te hasara yol açan eski depremlerin tarihleri MS 29 – 32 – 69 – 120 ÖNEMLİ – 123 – 350 – 358 – 362 – 368 ÖNEMLİ – 447 – 715 – 740 – 985 – 1064 ÖNEMLİ – 1509 – 1754 – 1855 – 1895)
İmparator Hadrianus döneminde 123 yılında hemen hemen tümüyle yenilenir. Surlar onarılır, 4 ana giriş kapısı ve 12 küçük giriş kapısı yapılmış. Surların uzunluğu 4970 metreyi bulur. Günümüzde İznik’te gördüğümüz şehir surları Osmanlı Döneminde yapılan surlardır.
260’larda savaşçı ve göçebe Goth’lar, Nikomedeia (İzmit) ve Nikaia’yı (İznik) yağmaladılar. Roma İmparatorluğu’nun batı topraklarını yöneten konsül Constantin MS 312 yılında hristiyanlığı kabul eder. Constantin, MS 18 Eylül 324 yılında İmparatorluğun doğu topraklarını yöneten konsül Licinius’u Chrysopolis (bugünkü İstanbul – Üsküdar) savaşında yener. Böylece tüm Roma İmparatorluğu’nun yöneticisi, İmparatoru olur.
İmparator Constantin 324 yılında Hristiyanlık üzerindeki yasakları kaldırır. Din üzerindeki yasaklar kalkınca ilk olarak Anadolu’da Nevşehir, Kırşehir, Kayseri, Niğde (bugünkü Küçük Kapadokya bölgesi illeri), Antakya, Konya, Denizli gibi şehirlerde yoğun baskı altında yaşayan hristiyan toplulukları inançlarını açıktan yaymaya başlarlar.
İznik Tarihi – İznik Konsülü (Nicea veya Nikaia Konsülü)
İmparator Constantin 325 yılında üst düzey ve etkili bütün hristiyan din adamlarının İznik kentinde toplanmasını sağlar.
Bu toplantı “Ekümenik 1. Konsül Toplantısı” olarak Hristiyanlık ve Dünya Tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. 23 Mayıs – 19 Haziran 325 tarihleri arasında 1. Konsül Toplantısı’nın yapıldığı “Senatus Sarayı” (meclis binası) toplantıdan sonra kilise ilan edilir. Kilise kelimesi Yunanca “Ekklessia” kelimesinden gelmektedir. Anlamı “toplanılan yer, cemaatin toplandığı mekan” anlamındadır.
Toplantı sonucunda alınan en önemli karar “İsa peygamberin Tanrı’nın oğlu olduğu” tezinin kabul edilmesidir. 1. Konsül Toplantısı’ndan sonra “Nikaia Kanunları” adıyla bilinen ve hristiyanlığın temelini oluşturan, dini günleri, yortuları ve kilise yapılanmasının temelini belirleyen 20 maddelik bir bildiri yayınlanmıştır.
Toplantının yapıldığı kiliseye “Hagia Sophia” adı verildi. Bu kelimeye Türkçe olarak “Ayasofya” diyoruz. İznik Ayasofyası Türkiye’nin ilk Ayasofya Kilisesi’dir. Türkiye’de 3 adet kilisenin adı Ayasofya’dır. Bunların arasında İznik Ayasofya’sı “Birinci Ayasofya” veya “Küçük Ayasofya” olarak da söylenir.
Hagia Sophia kelimesinin anlamı “Yüce Bilgi” demektir. Bu adı verirken piskopos ve metropolit düzeyindeki hristiyanlığın “yüce” bilginlerinin burada toplanmış olması ve toplantının içeriğinin hristiyanlık için büyük bir ‘bilgi’ içermesidir. 11 Ekim 368 yılındaki büyük depremde, 1. Konsül’ün toplandığı yer olan Senatus Sarayı denize gömülür. Bugün kalıntıları İznik Gölü kıyısında görülmektedir. Başkent Constantinopolis de bu depremde ciddi hasar görür. Başkent’in yeniden yapılması için İznik dahil tüm şehirlerden mermer ve blok taşlar İstanbul’a götürülmüş.
Batı Hunları’nın (Atilla Hunları) Orta Avrupa’ya yaptığı akınlar sonucunda 395 yılında Roma İmparatorluğu resmen Batı Roma ve Doğu Roma olarak ikiye ayrılır. Batı Roma İmparatorluğu Goth saldırılarına direnmeye devam eder, 475 yılında Batı Roma İmparatorluğu yıkılır. Doğu Roma İmparatorluğu egemenliğine devam eder. MÖ 667 yılında İstanbul’un ilk kurulduğu yer olan Sarayburnu mevkisinin adı Byzantion’dur. Doğu Roma İmparatoru Constantin MS 330 yılında Roma İmparatorluğu başkentini buraya, Byzantion’a taşır ve Byzantion İmparatorluğu (Bizans) adını verir. Bizans Devleti’nin sınırları Anadolu ve Suriye’nin kuzeyidir. Bursa ve İznik de Bizans İmparatorluğu sınırları içerisindedir.
İznik Ayasofya Kilisesi 368 yılındaki depremde İznik Gölü genişler ve kilisenin de bulunduğu alan İznik gölü sularına batar. Göl suları çekildiği yaz aylarında Ayasofya Kilisesi’nin taban kalıntıları görülmektedir. Bugünkü kilise 400 – 500 yılları arasında yeniden yapılır, ama kesin tarihi bilinmiyor. Yeni inşa edilen Hagia Sophia Kilisesi’nde (Ayasofya) 787 yılında “7. Konsül Toplantısı” yapılır. Bu toplantı Bizans İmparatoriçesi İrene’nin himayesi altında yapılır. Toplantının en önemli kararlarından biri, resim ve heykel üzerindeki yasakların kaldırılmasıdır. İkona adı verilen resimler hristiyanlıktaki önemli kişilerin resimleri veya İncil’de geçen konuların resmedilmesidir. 7. Konsül’den sonra bu konular dışında da resim yapılabilecektir. Ayasofya Kilisesi 1331 yılında Orhan Gazi döneminde camiye çevrilir ve Orhan Gazi Camisi adı verilir. 1326 yılında Bursa Osmanlı Devleti’nin başkenti ilan edilir.
3 Responses to İznik “çini ve Selçukluların başkenti”