Kura Nehri kıyısında bir kent “ARDAHAN”
“Edirne’den Ardahan’a kadar
Bir toprak uzanır,
Boz kanatlı üveyikler üstünden uçar
Ardahan’dan Edirne’ye
Edirne’den Ardahan’a kadar….”
Diye başlar Cahit Külebi, Atatürk’e yaktığı ağıtta. Peki bilir misiniz nerededir, nasıl bir kenttir bu Ardahan? Bir insan size “Ardahanlıyım” dediğinde ooo, uzak memleketmiş demek dışında ne canlanır gözünüzde?
Ardahan’ı hiç bilmezken sanırdık ki karlı dağların ardında, kuş uçmaz kervan geçmez, sarp kayalıklarla dolu, çetin bir coğrafyada, bambaşka bir ülkeye ait bambaşka bir kent. Oysa gerçekler ne kadar da farklıymış. Ardahan şehir merkezine ilk ayak basışımızı paylaşalım sizinle.
Gün geldi yolumuz Kars’a düştü yeniden. Doğu Ekspresi yolculuğumuzu Karadenizle şerbetlendirmek gayesiyle, Ardahan üzerinden Artvin’e geçme kararı aldık. Kars’ta geçirdiğimiz 2 keyifli gün sonunda ilçe terminalindeki kalabalığın arasına karıştık. İndi-bindilerle birlikte bizi 2 saatte Ardahan’a götürecek minibüs harekete hazırdı. Uçsuz bucaksız çayırların arasından kaptanla sohbet ede ede geçerken, sık sık önümüzü kesen hayvan sürüleri, her an gagasını uzatmış size kafa tutabilecek binlerce kaz, üzerimizden uçan şahinler, bozkır kartalları ve kesintiye uğramadan devam eden derelerin yanında sıkça rastladığımız balıkçıl kuşları sayesinde, ne kadar da bereketli topraklara adım attığımızı daha iyi anlıyorduk. Şimdiye kadar böylesi büyük mera alanlarını ve çayırlıkları görmemiştik Kars-Ardahan civarı dışında.
Araçla Ardahan merkeze girerken bizi tepelik bir alanda dev bir Türk bayrağı karşıladı. Ardahan merkezinde ineceğiz dedik ama şehrin merkezi ve dışı diye bir şey yok. Ufacık bir yerleşim. Yani şehrin merkezi, aslında yine tamamı. Zaten Ardahan’ın il olması yakın zamanda gerçekleşti. 1992’de il olan Ardahan, belki de 66 yıl boyunca Kars’ın kazası olmasından dolayı sessizliğinden kurtulamamış hala. Şimdilerde ise bölgede faaliyet gösteren Kalkınma Ajansı Serka’nın girişimleriyle, serhat şehirlerimizde bir umut ışığı doğmaya başlamış yeniden.
Yolları bakımsız, eski Rus taş binaları dökülmeye yüz tutmuş şehrin çarşılarından Kura Nehri kıyısına indiğimizde bizi karşılayan görkemli kalenin çevresinde yapılan yenileme çalışmaları ile bunu daha iyi görebiliyoruz.
Kura “Kür”
Kura Irmağı, Doğu Anadolu bölgesinin kuzeydoğu kesimindeki Allahuekber Dağları’nın kuzey yamaçlarından doğan Kayınlıkdere, Türkmendere (Sarmi deresi) ve Kür (Gür) Çayı’nın, Göle Ovası’nın kuzeybatısında birleşmesiyle oluşur. Kür ya da Gür adı, bazı kaynaklarda ırmağın tümü için kullanılır.
Kura, Türkiye’de yolculuğunu tamamladıktan sonra Gürcistan’a oradan da Azerbaycan topraklarında Aras Irmağı ile birleşerek Hazar Denizi’ne dökülür. 190 kilometresi Türkiye’de, toplam 1.515 km yol kat eder. Irmağın suları Nisanda en yüksek, Eylül ve Ekim aylarında ise en düşük seviyede akar.
Ülkemizin birçok akarsuyunda olduğu gibi, genişlediği alanlarda bereketli topraklar bırakır. Geniş çayırlar, kazlara, birçok büyükbaş ve küçükbaş hayvana mera alanları sunar. Bu yüzden, bu geniş otlaklar, ülkemizdeki en iyi besiciliğe imkan tanır.
Ardahan merkezde tüm ihtişamıyla hala ayakta duran Ardahan Kalesi ise Kura Nehri’nin hemen yanı başında, çevreye hakim bir noktada yer alır.
Kaleden biraz bahsedelim.
Ardahan Kalesi
Öğrendiğimize göre kalenin bulunduğu bölgedeki ilk yerleşimler M.Ö. 3500-2000 dönemine kadar tarihlendirilebilmiştir. Yani ilk Tunç Çağı’na kadar. Şimdiki kalenin inşası ise 16. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle olmuştur. İki kuleli batı kapısı üzerindeki kitabeden, Kanuni Sultan Süleyman tarafından h.963/m.1544 yılında inşa ettirildiği öğrenilmektedir. Dikdörtgen planlı bir kaledir ve bazalt taşından oluşan sur duvarlarının uzunluğu 750 metreye ulaşır. Kuleleri ise çokgen planlıdır.
Şu sıralar Ardahan Kalesi’nde sürdürülen hummalı çalışmalar neticesinde, bir dahaki ziyaretimizde muhteşem fotoğraf kareleri elde edeceğimizi umuyoruz.
Kale ziyaretimizden sonra, Ardahan merkezinde daha fazla bir şey göremeyeceğimizi düşünerek, Şavşat’a geçmeyi planlarken, binmemiz gereken aracın saatine daha birkaç saat olduğunu öğreniyoruz. Şehir merkezinde biraz dolaşmaya karar veriyoruz. Bu karar, bu kadar küçük duran bir şehirde, bölge için önemi oldukça büyük, mimari detayları ilk günkü gibi korunmuş bir bina ile tanışmamıza sebep oluyor.
Haşimoğlu (Haşmioğlu) Rasim Bey Konağı
Ardahan merkezinde ana caddede yer alan bu kongre merkezine ulaştığımızda, şehir sokaklarında tek tük kalmış bakımsız taş binalardan farklı olarak, yeni yapılmış gibi duran tek katlı bir bina ile karşılaşıyoruz. İçeri girer girmez bizi tarihin sayfalarına çekerken, bir yandan da bu kadar gözlerden uzak bir noktada bu kadar özenle dekore edilmiş, teşhir salonlarının pırıl pırıl durduğu, sizi kapıdan girer girmez özenli giyimleriyle ve düzgün diksiyonları ile şaşırtan görevlilerin karşıladığı binaya tesadüf etmenin heyecanını hissediyoruz. İç içe açılan odalarda dolaşırken görevli bayanın hissettirdiği gurura biz de ortak oluyoruz. Aldığımız birkaç küçük bilgiyi sizinle paylaşalım ancak mutlaka gidip görmelisiniz.
Binanın giriş cephesinde bulunan kapı üzerine sonradan eklenen bir Osmanlıca Kitabe 1921 tarihli. Anadolu’nun işgal edilmesi ve Ardahan bölgesinin 1919 başında Gürcü işgaline uğraması nedeniyle Ardahan’da Milli Şura toplanmıştır. Ardahan’da 3-5 Ocak 1919 tarihinde 1. kongre ve 7-9 Ocak 1919 tarihinde 2. kongre yapılmış. Bu durum, binanın bu tarihten önce resmi karargah binası olarak kullanıldığını gösteriyor. Konak, Cumhuriyet’in ilk yıllarında da Hükümet Binası olarak bir süre kullanılmış. Tavan süslemeleri, duvar dekorları, aksesuarlar, küçük detaylar ve bu bölge şehirlerinin taş binalarında hala sıklıkla rastladığımız duvardan duvara ısıtma sistemi “peç” ler ile, tüm Rus baltık mimarisinin bir ufak örneği içerisinde dolaştıktan sonra yemeğimizi yemek üzere, biraz da aklımız arkada kalarak binadan çıkıyoruz.
Siyasi takvimlerle alakasız olduğu halde, şehirde hummalı bir çalışma var. Büyük şehirlerde pek alışkın olmadığımız manzaralar. Ana caddede birçok araç ve işçi, asfalt döküm çalışmalarında. Uzun yıllardır böyle tek parça ve kaymak gibi bir asfalt görmemiştir Ankara halkı .
Şehir genel görünümü küçük bir kasaba şeklinde. Caddelerde gençler çoğunlukta. Gözlemlediğimiz kadarıyla toplumsal baskılar burada pek geçerli değil. Kimse kimseye ters bakmıyor. Ama henüz turist kavramına alışmamışlar ki, bize şaşkınlıkla bakıyorlar. Bina resmi çekmemize anlam veremiyorlar.
Karnımız acıktı. Ne yiyebiliriz? Kazzzz. Tabii ki kaz. Ve yine kaz. Ama bunun için kış dönemini seçmeniz gerekir. Ve haberli gitmeniz gerekir. Bölgenin uçsuz bucaksız otlaklarında yapılan hayvancılık sayesinde, tüm et yemekleri beklentinizin üzerinde lezzetli ve mis kokulu olacaktır. Bahar veya yaz aylarında giderseniz Ardahan – Kars bölgesine özgü yemeklerden bulmanız mümkün. Şimdilik turizm altyapısı henüz oluşmadığı için çok restoran seçeneğiniz yok. Ama şansımıza, bir yandan Ardahan Kalesi, bir yandan Kura nehri dibinde tertemiz bir restoran bulduk. Kaz eti yoktu ama Ardahan’da her et beklentinizin üzerinde bir tada sahip. Yolunuz düşerse, Lezzet-i Kür Restoran: 0478 211 54 55
Yukarıda gezdiklerimiz dışında, Serhat Kalkınma Ajansı’nın yaptığı çalışmalar çerçevesinde birkaç binanın daha görülmeye değer özellikte olduğunu öğreniyoruz ancak vakit darlığından, bir başka sefere bırakıyoruz:
Kasap Derviş Binası
Dursun Soylu Evi
Karakadıoğlu Evi
Abdullah Öğüt Evi
Akkoşun Binası
Ardahan’a nasıl gidilir? Ardahan’a yolculuk ne kadar sürer?
Ardahan’a karayolu ile gitmek: Karadeniz sahil yolundan Artvin’e, oradan Şavşat üzerinden Ardahan’a gelmeniz mümkün. Ardahan Artvin arası otobüsle yaklaşık 3 saat sürüyor.
Kars – Susuz yolundan Ardahan’a gitmek otobüsle yaklaşık 2 saat sürüyor.
Erzurum – Göle yolundan Ardahan’a gitmek otobüsle yaklaşık 3 saat sürüyor.
Ardahan’ın çevre iller ile otobüs ve dolmuş bağlantıları oldukça iyi. Her gün en az 1 defa, bazı yerlere saat başı otobüs veya dolmuş bulabiliyorsunuz.
Ardahan’a havayolu ile gitmek: Ardahan’da havaalanı yok, bu nedenle yakın illerdeki havalimanlarına gitmeniz gerek. Batum, Kars veya Erzurum havalimanına giderek, Ardahan’a karayolu ile geçmeniz mümkün.
Ardahan’a tren ile gitmek: Ardahan’a demiryolu bağlantısı yok. Erzurum veya Kars’a trenle giderek, oradan karayolunu kullanarak Ardahan’a geçmeniz mümkün olur. Ankara’dan hareket eden Doğu Ekspresi treni için yataklı vagon bileti alıyorsunuz, çok keyifli ve rahat bir yolculuk ile gidiyorsunuz.
Ardahan’ı gezmek için hangi ay gitmelisiniz?
Ardahan’ı gezmeye aslında her ay gidebilirsiniz.
Kış aylarında özellikle Aralık, Ocak, Şubat, Mart aylarında kar manzarası fotoğraflamak, buz tutmuş Kura Nehri’ni görmek için gidilebilir. Çıldır Gölü üzerinde atlı kızağa binmek ve balık yemek için gidebilirsiniz.
Nisan, Mayıs, Haziran aylarında yeşille uyanan doğayı görmek, yaylaları gezmek, Damal festivaline katılmak ve dağların üzerinde Atatürk siluetini görmek için gidebilirsiniz.
Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım aylarında peynir, bal, nar, dut, elma, armut alışverişi ve yaylalarda dinlenmek için gidebilirsiniz.
Ardahan’ı gezmek ne kadar sürer?
Şehir merkezini gezmek, yemek yemek, fotoğraf çekmek, alışveriş yapmak sabahtan akşama 1 gün sürecek. Gece Ardahan’da konaklayın, ertesi gün Artvin’e, Kars’a, Damal’a, Posof’a, Çıldır’a veya nereye isterseniz gitmeniz mümkün. Kura Nehri kenarında kısa bir yürüyüş yapmak, Ardahan Kalesi’ne çıkmak ve gezmek, Kura Nehri kenarında yemek yemeniz, şehir merkezindeki Rus taş binalarını fotoğraflamanız, Kurtuluş Savaşı dönemindeki Doğu Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri’nden birisi olarak Ardahan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Meclis Binası’nı atlamayın.
Ardahan’da nerede kalınır?
Şehir merkezinde orta düzeyde iki otel bulunuyor. 3 yıldız düzeyinde. Bugüne kadar Ardahan’da konaklamadık ama temiz yerler olduğunu biliyoruz. Misafirhane alışkanlığınız varsa her an açık olup olmadıklarını araştırmanız gerekiyor.
Ardahan’dan ne alınır, ne yapılır?
Hayvancılığın hala usulüne uygun yapıldığı bir yerde peynir kalitesini tahmin edersiniz. Ayrıca bölgedeki Kafkas arısı varlığından, bozkır çiçeklerinin zenginliğinden, ortaya çıkacak balın kalitesini de. Biz denk gelemedik ama Damal bebeklerinden bulursanız güzel bir hediye olacaktır döndüğünüzde. Şimdilik turizmin uzak kaldığı bir il olsa da gelişeceğine inanıyor, ama aynı zamanda doğallıklarını yitirmemelerini umuyoruz.
Ardahan çevresinde gezilebilecek başka yerler?
Ardahan’ın sınır komşuları Gürcistan, Ermenistan, Kars, Erzurum, Artvin. Haliyle ilginç bir gelenek ve kültür karışımı ortaya çıkıyor bu şehirde derinlere inildikçe. Yemekleriyle, yürüyüş parkurlarıyla, halk gelenekleriyle, kilise ve tarihi yerleriyle, keşfedilmeyi bekleyen müthiş bir turizm potansiyeli. Bunlardan en revaçta olanı tabii ki Çıldır Gölü
Çıldır Gölü
Her kış, televizyonda kısacık da olsa duyduğumuz bir haber vardır. “Çıldır buz tuttu”. Peşisıra atlı kızakları izler, balıkçıların buzları kırarak balıkları nasıl yakaladıklarını hayretle izleriz. Ülkemizde hatırı sayılır bir yüzölçümüne sahiptir Çıldır Gölü. O koca su kütlesi, köyleri koparacağına, birbirine bağlamıştır yıllardır. Yazın kayıklarla yapılan ulaşım, kışın, hayatlarından hiç çıkarmadıkları atlar sayesinde kızaklarla sağlanmaya başlanır. Son yıllarda bölgeye gelen tek tük turist grupları sayesinde, yeni bir kazanç kapısı haline gelmiş, ancak daha fazla tanıtılmaya ihtiyacı olduğu ortada. 20’ye yakın balık türünün yaşadığı, 2100 metredeki bu göl mevsimine göre patencilere, sörfçülere, kayıkçılara, kanoculara ev sahipliği yapıyor. Çıldır Gölü’nde yaz kış balık (sarı balık) yeme imkanınız var. Şubat ayı civarında yapılan festivale katılmanızı kesinlikle tavsiye ederiz.
Damal İlçesi dağlarında oluşan Atatürk portresini görmeden dönmemenizi tavsiye ederiz. Aynı zamanda Damal bebekleri de el emeği göz nuru ürünlerden.
İl merkezi ve ilçelerinde, hemen her köyde kilise kalıntıları, camiye dönüştürülmüş kiliseler, arkeolojik kalıntıları barındıran mağaralar ve henüz kazı çalışmalarına başlanılmamış bir çok tarihi kalıntıları görmeniz mümkün.
Ardahan çayırları, ormanları ve göllerinde yaban hayatı gözlemlerini içeren yürüyüşlere katılmanızı da tavsiye ederiz. Rotalar ve yürüyüş programları ile ilgili detaylı bilgi edinmek isterseniz bizimle irtibata geçebilirsiniz.
2 Responses to Kura Nehri kıyısında bir kent “ARDAHAN”