Kars – Kaz – Kar
Kars’a Nasıl Gidilir?
Ankara’dan Kars’a ulaşmak için uçak, tren ve karayolunu kullanabilirsiniz.
Tren ile yolculuk yapmayı seçtiğiniz takdirde, TCDD Doğu Ekspresi ile yaklaşık 26 saat süren, bol bol fotoğraf çekebileceğiniz, köyler, mahalleler, şehir merkezlerini görebileceğiniz tam seyirlik bir yolculuk sizi bekliyor. 1928 km lik bir yolculuk, hafızanızda güzel anılar bırakacaktır.
Karayolu ile Ankara’dan Kars’a gelmek yaklaşık 1100 km’lik bir yol ve en iyi ihtimalle 17 saat yolculuk yapmak demektir. Eğer geze geze gelecekseniz karayolu iyi bir seçenek olur.
Havayolu seçeneğini kullandığınız takdirde Ankara’dan 1 saat 40 dakika sonra Kars Havaalanındasınız. Ankara’dan ve İstanbul’dan Anadolu Jet, İzmir’den SunExpress ile uçmanız mümkün. Kars Havaalanı şehir merkezine yaklaşık 1o dakika uzaklıkta. Yeni yapılmakta olan havaalanının daha modern görüntüsü daha iyi hizmet verebilecek.
Havaalanında kiralık araç, çevre il ve ilçelere gidebileceğiniz dolmuş bulabilirsiniz.
Kars’ta nereler gezilir?
Şehir Merkezi
12 Havariler Kilisesi
(Kümbet Camisi)
Kümbet Camii (12 havariler kilisesi)
10 yy da Kars çevresinde hüküm süren Bagratlı Krallığı döneminde Kral Abbas tarafından MS. 932-937 yılları arasında bir Ermeni-Gürcü Kilisesi olarak inşa edilmiştir. Esas yapılma nedeni 12 havarileri anma amaçlıdır. Kubbenin etrafında 12 havariye ait kabartmaları görebilirsiniz. Mimarisi merkezi planlı olup, dört yonca yaprağını andıran, dört nişle genişleyen dik açılı bir mekana sahiptir. Kubbesi konik kubbe altındaki nişler içte yuvarlak dışta beş köşelidir. Kuzey güney ve batı cephelerinde giriş bulunmaktadır. Düzgün kesme bazalt taşından yapılmıştır. 8 pencere ile aydınlatılmıştır.
1064 yılında Selçukluların gelmesiyle camiye çevrilmiştir. Rus işgali sırasında Ortodoks kilisesine çevrilen yapı, 1918 yılında yeniden cami olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1964-1981 yılları arasında arkeolojik eserlerin sergilendiği bir müze olarak düzenlenmiştir. 1993’ten beri cami olarak hizmet vermektedir.
Kilise yapısı geniş bir alanda bulunuyor. Hemen yanında Evliya Camisi(1579) ve Ebul Hasan-ı Harakani Türbesini ziyaret edebilirsiniz.
Ebul Hasan-ı Harakani Türbesi
Asıl adı Ali Bin Ahmed Cafer olan Ebul Hasan, Horasan bölgesinde Bistam Kasabası’na bağlı Harakan Köyü’nde doğmuştur. Selçuklu akınları ile Anadolu’ya kadar gelmiştir. 1033 yılında Selçuklu-Bizans savaşında Kars’ta şehit olmuştur.
Döneminin en değerli tasavvuf alimlerinden Ebul Hasan, kendisinden bir asır sonra yaşayan Ahmed YESEVİ’yi de etkilemiştir. “Her kim bu dergaha gelirse ekmeğini veriniz, inancını sormayınız” şeklindeki düşüncesi Mevlana’da “Kim olursan ol yine gel” şeklini almıştır. Mevlana “Mesnevi”de ondan Dinin Şeyhi olarak bahsetmiştir.
Ebul Hasan Harakani’nin, tasavvufun inceliklerini anlattığı, Harakani’nin yaşamına da yer verilen “Nur-ul Ulum” adlı eserin orijinali British Museum’da bulunmaktadır.
Evliya Cami Külliyesi içerisinde yer alan Ebul Hasan Harakani türbesi, şehit olduğu 1033 yılından yıllar sonra yaptırılmıştır. Yüzyıllar içerisinde türbe bazı değişikliklerle günümüze kadar ulaşmıştır. 1998 yılında Evliya camisinin restorasyonu ile birlikte onarım ve değişiklikler yapılmıştır. Türbenin giriş kapısında bulunan 1617 tarihli Osmanlıca kitabe kubbeli şadırvanın giriş kapısına orijinal hali ile yerleştirilmiştir.
Kars Müzesi ve Kazım Karabekir Vagonu
Müze alanı küçük ama barındırdığı eserler çok büyük. Urartu, Helenistik, İran Pontus, Bizans, Ermeni, Gürcü, Büyük Selçuklu, Moğol, Sasani, Osmanlı, Rus eserleri müzede sergilenmekte. Müzede pithos’lar (büyük küpler), cam eserler, boyanmış taş ve renkli taşlardan yapılmış takılar, tunç kılıçlar, ok uçları, obsidyen (volkan camı) el aletleri ve en güzeli çocuklara özel atölye çalışması bölümü bulunuyor. Bahçede yer alan eski mezar taşları Gürcü ve Selçuklu dönemlerine ait. Müze için Tıklayınız.
Kars’ın kurtarıcısı 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa’ya 13 Ekim 1921 Kars Antlaşması için Kars’a gelen Rus Generalleri tarafından hediye edilen Beyaz Vagonu Kazım Karabekir Paşa Kolordu Komutanlığı yaptığı yıllarda Kars – Erzurum arasında özel vagonu olarak kullanılmıştır. Kars Müzesi bahçesinde yer alan 13 metre uzunluğundaki Beyaz Vagonun iç mekanı salon, dinlenme odası, yemek odası ve banyo kısımlarından oluşmaktadır.
Baltık Mimari Örnekleri
Aleksander Nevsky Katedrali (Fethiye Cami)
Aleksander Nevsky Katedrali (Fethiye Cami)
Şehirdeki rus mimari yapılarının en yoğun bulunduğu yerlerden olan Ortakapı Mahallesi’nde yer almaktadır. 93 Rus harbi sonrası baltık mimari tarzında inşa edilmiş, 1953 yılında soğan kubbeleri sökülmüş, ardından 1985 yılında camiye çevrilmiştir.
Defterdarlık Binası
Kars ve 19.yy. baltık mimari denilince akla ilk gelen yapılardandır. Tiyatro binası olarak yapıldığı tahmin edilmektedir. 1983 yılına kadar Hükümet Konağı olarak kullanılmış, restorasyon sonrasında ise defterdarlık binasına çevrilmiştir.
Eski Vali Konağı (Stavuşki Konağı) (1883)
1883 tarihinde inşa edilmiştir. 13 Ekim 1921 Kars Anlaşması’nın imzalandığı yapıdır. Cumhuriyetin ilanından sonra Vali Konağı olarak kullanılmaya başlanmış, 2010 yılında ‘Taşınmaz Kültür Varlığı’ olarak tescil edilmiştir.“U” planlı binanın giriş cephe duvarı yalancı sütun ve rölyef süslemelidir.
Tuncer Güvensoy Evi
Tuncer Güvensoy Evi (1890)
1890 tarihinde inşa edilmiştir. Barok süsleme tarzı ve büyük ahşap balkon, Baltık mimari örneklerindendir. Tek katlı ve dikdörtgen planlıdır. Cumhuriyetin ilanından sonra Ticaret Borsa binası olarak hizmet vermiştir. Daha sonra iş adamı Tuncer Güvensoy tarafından alınarak restorasyonu yaptırılmıştır. Taşınmaz tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
İl Sağlık Müdürlüğü Binası
İl Sağlık Müdürlüğü Binası
1907 yılında inşa edilmiştir. Baltık mimari tarzındadır. Giriş cephesinde yalancı sütunlar ve kartuş süslemeleri bulunmaktadır. Cumhuriyetin ilanından sonra Kars Devlet Hastanesi olarak kullanılmıştır. 1980 yılında yapılan restorasyonun ardından İl Sağlık Müdürlüğü binası olarak hizmet vermiştir.
Hekimevi
Hekimevi
93 harbi sonrası Cheltikov ailesi için inşa edilmiştir. Baltık mimari örneklerindendir. Barok yapıda yalancı sütunlar, rölyefler ve kartuşlarla bezelidir. Kars’ın ilk konservatuar binası olarak da anılmaktadır. Cumhuriyetin ilanından sonra doğumevi, sonrasında zirai donatım binası, son olarak da Hekimevi olarak hizmet vermiştir. 2013 yılı itibariyle Serhat Kalkınma Ajansının katkılarıyla restorasyon çalışmaları sürdürülmektedir.
Aynalı Köşk (İsmet Yazıcı Evi)
19.yy baltık mimari örneğidir. Dikdörtgen planlı binanın kitabesi, 1893 yılına işaret etmektedir. TÜRSAB ve ÇEKÜL’ün katkılarıyla gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları sonrasında çeşitli organizasyonlar için kullanılmaya başlanmıştır.
İl Genel Meclisi Binası
19.yy Baltık mimarisine sahiptir. Kilise binası olarak kullanılmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra Ziraat Bankası olarak kullanılan yapı, restorasyon sonrası Anadolu Lisesi hizmet binası olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde İl Genel Meclis Binası olarak hizmet vermektedir.
Paşa Konağı
19 yy. Baltık mimarisi tarzındadır. Yalancı sütun ve kartuşlar bu yapıda da bulunmaktadır. Kışlık köşk olarak inşa edildiği bilinmektedir. Şuan, Kafkas Ün. Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi binası olarak hizmet vermektedir.
Kafkas Üniversitesi binaları
Kars şehir merkezi ve ilçelerinde sıkça karşılaşılan kesme bazalt taşı bordür süslemesi, bu binalarda da karşımıza çıkıyor. Baltık mimarisine sahip binalar günümüzde Fakülte binası, Dekanlık binası, Fakülte Tamirhane binası, kantin olarak hizmet veriyor.
Eski Belediye Binası
1883 yılında yapılan bina, Barok süslemelerle dikkat çekiyor. Ruslar zamanında kız mektebi olarak kullanılır. 1920 yılından sonra, Kars Belediyesi olarak hizmet vermeye başlar. 2005 yılında restorasyona alınmıştır.
Kars şehir merkezinde, Baltık Mimari tarzında görebileceğiniz diğer bazı örnekler;
Kent Konseyi Binası (Eski Gümrük Binası)
Kars Ticaret Odası Binası
Nurettin Karahancı Evi
İsmihan Güzelderen Evi
Rıza Yıldırım Evi
Kafkas Üniversitesi Konservatuar Binası
Kars Ortaokulu (Kurşunoğlu İÖO)
Osmanlı Mimari Örnekleri
Gazi Ahmet Muhtar Paşa Konağı
Namık Kemal Evi
Ahmet Tevfik Paşa Konağı
Taşköprü
Topçuoğlu Hamamı
Mazlumağa Hamamı
Kars Kalesi
Aşıklar Otağı
Tabyalar
Kars’ta 46 Tabya bulunmaktadır. Uzun bir tarihsel dönemin izlerini taşıyan tabyaları tek satıra sığdırmak pek olası değil. Ancak şimdilik İl Kültür Turizm Müdürlüğü’nün hazırlayıp sunmuş olduğu broşürü incelemek isterseniz Tıklayınız
Kent Parkları
İstihkam Parkı
Haydar Aliyev Parkı
Mesut Yılmaz Parkı
Kars yakın çevresinde ziyaret edebileceğiniz, Boğatepe (Zavot) Köyü, Çakmak Köyü, Şehitlikler, Ani Ören Yeri (Ocaklı Köyü), Çıldır Gölü, Şeytan Kalesi gibi diğer yerlerle ilgili yazılarımızı ilerleyen zamanlarda okuyabilirsiniz.
Sarıkamış İlçesi
Sarıkamış ilçesi her yönüyle çok özel bir yer. Sarıkamış’ın kuruluş tarihi kesin olarak bilinmese bile, vadilerde bulunan duvar resimleri, mağaralar ile en azından 6000 yıllık bir geçmişe Türkiye’deki en zengin ve en iyi korunmuş Sarıçam (Pinus sylvestris) ormanlarından birisi Sarıkamış’tadır (zaten ilçenin adını bu ağaçtan aldığını düşünüyorum, ayrıntılı bilgi Sarıkamış’ta tarihi yerler yazısında). Çarlık Rusya’sı döneminden kalma Rus yapısı Baltık mimari özelliği taşıyan binalar, farklı kültürlerin zengin karışımı, Sarıkamış Kayak Merkezi, en önemlisi Sarıkamış Şehitlikleri’miz ve Allahuekber Dağları.
Katerina’nın Av Köşkü veya Katerina’nın Yazlık Sarayı
Sarıkamış’ı 200 m. kadar yukarıdan gören, önü açık arka tarafı ağaçlık olan bir alanda yer alıyor.
Katerina’nın Av Köşkü
Rus işgali döneminde, Baltık mimarisi çizgilerini taşıyacak şekilde yazlık köşk olarak yapılmış çok güzel bir bina. Katerina Av Köşkü’nün çatısı, içi, duvarları, zemini, kısaca her yeriyle ahşaptan (uzun ve kalın keresteler kullanılarak) yapılmış. Ön cepheye bakan verandanın korkuluklarında kullanılan kerestelerin her biri yaklaşık 10 m. uzunluğunda, 20 cm kalınlığında ve 40 cm genişliğinde. Yaklaşık olarak binanın uzunluğu 50 m, genişliği 20 m. civarında. Köşkün giriş merdivenleri ve giriş kapısının iki yanındaki işlemeli sütunlar bazalt taşlardan yapılmış. Köşkün yapım tarihi 1880′ler olarak bilinmekte. Bina içerisinde 17 oda, giriş kapısının iç kısmında muhafız bölümü, tavan arası odaları, kiler – mutfak – depo bölümleri bulunmakta. Katerina yazlık sarayı, Rus döneminden kalma diğer bir yapı olan demiryolu cer atölyesini yukarıdan görmekte. Katerina Köşkü’nün yanında yine aynı dönemde, aynı özelliklerle yapılmış olan ‘Şişman Köşk’ bulunmakta. Bu köşkün de 14 odası bulunmakta. Katerina Av Köşkü’nü ve yanındaki ‘şişman köşkü’ gezdikten sonra yol üzerinde Cer Atölyesini ziyaret edebilirsiniz.
Katerina Av Köşkü 2015 yılı sonlarında yenilendi ve Katerina Konağı olarak özel belge otel olarak misafir ağırlamaya başladı.
Cer atölyesi
“Cerr” kelimesi Arapça’da “çekmek, sürüklemek” anlamındadır, lokomotiflerin teknik bakımının yapıldığı ve yenilerinin imal edildiği fabrikalara da “cer atölyesi” denilmektedir.
Rus işgali döneminde Doğu Anadolu’da Sarıkamış’ta ve Kars’ta lojistik merkez depoları ve atölyeler inşa edilmiş. 1917 yılında 1. dünya savaşı Rusya için biter, Ruslar bölgeyi terk ediyorlar. O tarihten sonra bıraktıkları atölyeler ve tesisler yıkılmış veya hasar görmüş. Sarıkamış’taki bu atölye hem çok büyük, hem de yığma taştan yapılan dış duvarları ayakta. Ahşap ve demir olan hemen hemen bütün parçalar sökülmüş ve götürülmüş. Gün batımına denk getirebilirseniz ışık oyunları ile güzel fotoğraf kareleri yakalayabilirsiniz.
Sarıkamış Kültür Evi
Aslında buraya ‘Sarıkamış etnoğrafya müzesi’ bile denilebilir. Rasim Kaya bey tarafından düzenlenen ve işletilen kültür evi şaşırtıcı bir yer. Rasim Kaya bey, Kars ve Doğu Anadolu’ya özgü her türlü antika, kömürlü ütü, güğüm, testi, lambalı radyo, kılıç – kama – hançer, para, kilim – halı, halı dokuma aletleri, Kars ve Sarıkamış’ın eski fotoğrafları, yapağı çorap, gaz lambası, balta, pikap, at arabası tekerleği, harman döğer, dibek taşı, kanı tekerleği ve daha pek çok eşyayı toplamış. Kendi imkanlarının yanı sıra eş – dost – akrabaları, buraya gelip çok beğenip evindeki eşyayı buraya gönderenler de olmuş. Aynı zamanda kültür evinde Sarıkamış’taki çocuk ve gençler için bağlama, resim, halk oyunları dersleri ücretsiz verilmekte.
“semaver sobası”
Evde odun sobası yanıyor, oldukça sıcak. Soba iki bölümden oluşuyor. Altta küçük bölümde odunlar yanıyor, üst büyük bölümde su kazanı var. Eskiden odunlu termosifonlar vardı, onun küçük boyu. Sobanın üst tarafının yanında bir çıkıntı hazne var, çaydanlığın demliğini buraya koyuyorlar. Yani soba aslında semaver – sobası… Eşyaların yoğun oluşu ve dikkat çekiciliği sizi yıllar öncesine götürüyor. Çok güzel çay demlemişler. Isındık, çay içtik derken o sırada davul ve zurna sesi başlıyor evin içinde. Rasim Bey zurna çalıyor, 9 yaşındaki oğlu davul çalıyor !!!! Çok güzel ve özel olarak hazırlanmış 10 dakikalık kısa bir konserden sonra teşekkür ederek vedalaşıyor ve Sarıkamış kültür evinden ayrılıyoruz. Kapıda bizi davullu zurnalı yolcu ediyorlar.
Rasim Kaya: İnönü Mah. Asım Paşa Cad. No. 32 Sarıkamış / Kars Tel: 536 262 51 77
Kars’ta ne yenir?
Bilenler bilir, Kars deyince akla Sarıkamış, çetin geçen kış ayları, Kar ve Kaz gelir. Kaz Kültürü ile ilgili yazımızı ilerleyen zamanlara saklıyoruz, ama biraz bahsedelim. Kars kazı, bildiğiniz boz kazdan farklıdır, daha küçük, daha az yağlı ve Kars-Iğdır-Ardahan bölgesinin şartlarına daha uyumludur. Oldukça lezzetlidir. Batı toplumlarındaki insanlık dışı yöntemlerden farklı olarak, serbest dolaşırlar, çobanlarının peşinde kendi bulduğu otları tahılları yerler. Kış gelip kar düştü mü toprağa, ilk karı yiyen kaz, kesime alınır. Hemen tüketilmesi gereken kaz ciğeri, sofraların ilk ziyafeti olur. Ardından kazlar salamura halde kurutulur. Depolanır. Pişirilmek istendiğinde işlemler tersine çevrilir. Suda haşlanan et, tuzundan arındırıldıktan sonra, haşlama, fırın, güveç ve diğer şekillerde değerlendirilir. Bulgurla sunulması ise adettendir. Geleneksel Kars mutfağının et yemekleri Kaz eti üzerine çeşitlemeler şeklindedir. Bir kere tadını aldınız mı vazgeçemeyeceğinizi düşünüyorum. En son yıllar önce bir Kaz dolması yedim Ankara’da bir Karslı ustamın elinden. Yıllar sonra Kars’a gittiğimde kaz eti yiyeceğim fikriyle gözlerim ışıldadı. Kars Kaz Evi’nin kahramanlarından Nuran Teyzemizin ellerine sağlık. Çocuklarından biriyle tanışma imkanımız oldu sadece. Gıda Mühendisliği Bölümü mezunu. Bize kendi elleriyle mis gibi ayran ikram etmişti. Hepsinin emeğine yüreğine sağlık. Genel olarak Kars’ta bulabileceğiniz lezzetlerden bahsetmek gerekirse;
Kaz dolması, kaz eti haşlaması, kaz etli pilav, evelik çorbası, hörre çorbası, hokkiri, ısırganla yapılan bir mantı türü hung, 17 baharatla hazırlanıp ortasına ekşi erik konulan Revan Köfte, ısırgan çorbası, hengel (kavrulmuş soğanla sunulan içi boş mantı), haşıl, bozbaş (etli yemek), bir çeşit nohutlu et yemeği piti, tuz içinde kömürde pişmiş minicik patatesler karto, erik ve kayısılı yahni, umaç helvası ve daha pek çok yemekten tadabilirsiniz. Biz Hanımeli restoranda Reyhan şerbeti ve evde on kere denediysem de oradaki kıvamı yakalayamadığım umaç helvasını tadabilecek kadar şanslılardandık. Akordiyon ve nara ile Azeri müziklerini canlı canlı dinlemek ise bizi Kafkasya’ya kadar götürdü sanki.
Bu arada, Kars ketesi o bildiğiniz ketelerden değil. Ben öyle sandım. Ağır gelir diye 2 gün ağzıma koymadım. Aç kalmayım diye yanıma aldığım 2 parça keteyi ilk ağzıma atıştan sonra Ankara’ya kadar bitmesin diye ufak ufak lokmalar halinde yedim. Şimdi Ankara’dan yana yakıla Kete sayıklıyorum.
Kaygısız Ocakbaşı Restaurant Ortakapı Mh. Atatürk Caddesi (İstiklali Milli Cd.) No:156
Kars Kaz Evi Restaurant
Hanımeli http://www.karshanimeli.com/
Ani Ocakbaşı Restaurant Ortakapı Mahallesi Kazım Paşa Caddesi No:128
Kars’tan ne alınır?
Halı – kilim, el işi ahşap oymaları, gümüş kemer, Kars Gravyeri, çeçil peyniri, Kars kaşarı, tereyağı, karakovan balı, deri tulum peyniri alabilirsiniz. Şehir merkezinde tüm dükkanlarda kredi kartı ödemesi bulunuyor. Aynı zamanda istediğiniz ürünleri kısa sürede kargo ile evinize gönderebiliyorlar.
Nerede kalınabilir?
Grand Ani Otel http://www.grandani.com.tr/
Simer Otel http://www.simerhotels.com/
Kar’s Butik Otel http://www.karsotel.com/
Sarıkamış Ce-Mar Toprak Otel http://www.toprakhotels.com/
Alpina Konaklama Evleri http://www.alpinakonaklari.com/
Hangi mevsimde gidilir?
Kars ve civarı yılın 12 ayı başka güzel. Bahar-yaz döneminde alabildiğine çiçek tarlalarını görebilir, kış sezonunda Çıldır Gölü’nde kızaklı atlarla gezerek balık tutanları izleyebilirsiniz.
Rotalar
Sarıkamış’ta gezebileceğiniz ve ilginizi çekecek diğer yerler: Sarıkamış ilçe merkezi, duvar resimleri bulunan mağaralar, Topçam Tepe, Aspuğa gölü, Sarıkamış’taki 19 adet şehitlik gezi programınızda olması gereken yerler.
Sarıkamış ve çevresinde yürüyüş rotası için Bayraktepe (Cibiltepe) civarında toplam 50 km uzunluğunda yürüyüş rotası bulunmakta. Sarıkamış yürüyüş parkurları ve yürüyüş rotalarını Ersin Demirel ve ekibi hazırladı. Daha detaylı bilgi için bu internet adresini ziyaret edebilirsiniz. http://ersindemirel.blogspot.com
Turizm Keşif Rehberi
Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) tarafından hazırlanan “Kars Turizm Keşif Rehberi”ni görüntülemek veya indirmek için Tıklayınız.
Facebook